De vraag naar lokaal duurzaam geproduceerd voedsel

De huidige situatie

Consumenten wil steeds meer weten waar hun eten vandaan komt[1]. Uit waardering voor lokale seizoensproducten, maar ook uit overwegingen van voedselveiligheid. De golf aan dierziektes (gekke koeien, varkenspest, vogelgriep, mond-en-klauwzeer) met als gevolg dat grote groepen dieren werden ‘geruimd’, de schandalen rond vlees van onbekende origine en de vrees dat overmatig gebruik van antibiotica leidt tot toenemende resistentie bij bacteriën hebben consumenten meer bewust gemaakt van de kwaliteit van hun voedsel. De relatie tussen ons nieuwe voedingspatroon met veel toegevoegde bestanddelen en ziekten van fysieke alsmede ook geestelijke aard wordt steeds meer gezocht en aangetoond door onderzoek.

Gewenste situatie en obstakels

Een groeiende groep consumenten eet bewust: ze willen met hun voedingspatroon geen schade aan de aarde toebrengen. Met dat toegenomen bewustzijn, is de weg naar duurzaam geproduceerde gezonde lokale voeding nog niet meteen gevonden. Ook ontberen we na vijftig jaar voedseltechnologie kennis van wat gezond is en hoe zelf eenvoudig een verse maaltijd te bereiden is met lokale producten van het seizoen.

Biologische geteelde voeding is in de regel duurder en is daardoor voor een deel van de bevolking geen eerste keus. Ook is het ombuigen van een in de jaren ingesleten patroon van de aankoop van producten en merken naar nieuwe lokaal geproduceerde voedingsmiddelen een heuse opgave. Zelf koken zonder pakjes en zakjes is in de ogen van grote groepen consumenten tijdrovend en bewerkelijk. Ze denken de tijd, het geld en de vaardigheid te missen om een maaltijd met onbewerkte producten te maken.

In de wens om te groeien in het lokale volume van groentenproductie is het goed om ook de schooltuinen, dorpstuinen en volkstuinen als (potentiële) producent van voedsel mee te nemen. Hoewel de eerste twee vaak in eerste instantie gericht zijn op de bewustwording van consumenten en het sociale aspect van zo’n tuin.

Mogelijke oplossingen

Kennis over relatie tussen voeding en gezondheid Kennis over de relatie tussen voeding en maatschappelijke kosten en baten

Het is wenselijk meer kennis te vergaren over de relatie tussen voeding en gezondheid en over de relatie tussen het type voedsel en de impact op het milieu en de leefomgeving. Ook over de kosten daarvan. Aangezien de uitkomsten mogelijk negatief zijn voor de voedingsmiddelenindustrie en de grootschalige landbouw is publieke financiering of financiering van dit onderzoek door bijvoorbeeld de zorgverzekeraars noodzakelijk. Actoren: politiek, zorgverzekeraars en wetenschap

Het vergroten van het bewustzijn over gezond lokaal geproduceerd voedsel

Het bewustzijn van consumenten kan worden gestimuleerd door hiervoor genoemde informatie over de relatie tussen gezondheid en eetpatroon. Ook de officiële adviezen vanuit het Voedingscentrum zouden zich rekenschap moeten geven van de uitkomsten van dit onderzoek en de adviezen daarop aanpassen. Actoren: Voedingscentrum, zorgverzekeraars, politiek.

Vergroten kennis van producten en bereidingswijze van verse producten

Daarnaast kunnen inspirerende foodfestivals, lezingen, workshopprogramma’s, televisieprogramma’s, liefst in relatie tot de lokale producenten voor aantrekkelijke informatieoverdracht zorgen. Door lokale producten met een bijzonder verhaal in het zonnetje te zetten kan een groot publiek proeven van ander eten dan ze gewend zijn. Zo spreken oude lokale rassen vaak tot de verbeelding. Ook kan zichtbaar gemaakt worden hoe duurzame teelt de soortenrijkdom in de omgeving kan vergroten. Daarnaast spreken traditionele lokale recepten tot de verbeelding: ‘grootmoeder’s recept’. Actoren: producenten, organisaties ter promotie van het lokale product (De Marren), gemeenten, producers, auteurs.

Naast het ontwikkelen van bewustzijn onder volwassenen is de jeugd ook een belangrijke doelgroep. Het geven van smaaklessen en kooklessen op school is een manier om kinderen te leren wat gezond eten is en hoe je het klaarmaakt. Als zij weer leren koken en proeven, kan zich een bewustzijn ontwikkelen dat ook zijn weerslag in het gezin zal hebben. Met de campagne Jong Leren Eten[2], die in 2017 is gestart, moeten schoolkinderen in aanraking komen met voedselproducenten, kennis van gezond eten en de basisvaardigheden van koken. Deze campagne wordt door overheid en marktpartijen gefinancierd en met een eigen programma per provincie uitgewerkt.

In navolging op de smaak- en kooklessen op school kan ook gedacht worden aan gezinsworkshops om ook ouders te informeren. Ook kunnen kinderen enthousiast gemaakt worden met een eigen stukje moestuin of projecten bij lokale voedselproducenten in de buurt. Maar er valt op scholen ook winst te behalen met eenvoudige maatregelen om voedingspatronen te verbeteren, zoals biologisch schoolfruit uit de streek, geen frisdrank mee naar school, het invoeren van gezonde traktaties. In Amsterdam zijn een aantal van deze maatregelen met succes ingevoerd. Actoren: scholen, ouders, schoolbestuurders.

Vergemakkelijken toegang tot lokale duurzame producten

De verwende consument is maar beperkt bereid om moeite te doen om de lokale duurzame producten aan te schaffen. Iedere poging om de lokale logistiek en marktplaats aantrekkelijker en toegankelijker te maken verdient inspanning. Actoren: lokale producenten, distributeurs, De Streekboer, de Voedselcoöperaties en organisaties ter promotie van lokale producten (Het Fryske Streekproduct).

Het vergroten van een groene eetbare omgeving

Gezonde eters voedt je op in een groene omgeving met volop eetbaar openbaar groen. Een gemeente die kiest voor een groene leefomgeving met veel fruit, bessen en ander eetbaar groen geeft niet alleen een goed voorbeeld, maar stimuleert ook de gezondheid van zijn inwoners. In een groene woonomgeving hebben bewoners minder last van depressies en andere psychische klachten, ze komen minder vaak bij de huisarts en gebruiken minder medicijnen. Actoren: gemeenten